Kogo można wydziedziczyć?

Wydziedziczenie, wbrew powszechnemu rozumieniu tego słowa, nie oznacza jedynie pominięcia najbliższego członka rodziny w testamencie i pozbawienie go w ten sposób spadku. Wydziedziczenie ma skutek dalej idący, ponieważ w jego wyniku spadkodawca pozbawia osobę uprawnioną należnego jej zachowku. Zatem wydziedziczony pozostanie nie tylko bez jakichkolwiek praw do spadku, ale też nie będzie miał prawa żądania od spadkobiercy testamentowego, jakichkolwiek sum, które mógł/mogłaby uzyskać, gdyby do wydziedziczenia nie doszło.

Kogo można wydziedziczyć?

Pozbawić zachowku można jedynie te osoby, którym na podstawie przepisów by on przysługiwał.

Zgodnie z Kodeksem Cywilnym zachowek przysługuje:

zstępnym (to dzieci, wnuki i prawnuki) osoby zmarłej,
małżonkom,
rodzicom spadkodawcy, którzy dziedziczyliby majątek, gdyby spadkodawca nie sporządził testamentu.

Rodzeństwo spadkodawcy, dzieci rodzeństwa, dziadkowie i pozostali krewni - jak widać uprawnienia do zachowku nie mają.

Jakie są podstawy do wydziedziczenia?

Przepis mówi o przypadkach, gdy:

• wbrew woli spadkodawcy dana osoba postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego,

• dopuściła się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci,

• uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.

Przesłanki wydziedziczenia są co prawda nie do końca precyzyjne, jednak trzeba mieć świadomość, że wydziedziczenie możliwe jest w sytuacji, dla której musi istnieć solidna podstawa. Nie wystarczy więc kłótnia z synem, by rodzic go wydziedziczył. Nie będzie podstawą do wydziedziczenia fakt, że pomiędzy małżonkami wygasły dawne uczucia, a małżeństwo nie wygląda już tak pięknie, jak w dniu ślubu. Wydziedziczenie będzie natomiast uzasadnione, jeśli wspomniany dorosły syn nie wspiera w utrzymaniu schorowanego, starego ojca, który nie jest w stanie utrzymać się samodzielnie i egzystuje poniżej minimum socjalnego. Może być podstawą wydziedziczenia żony fakt, że dopuszczała się zdrad, a mąż nielojalności jej nie wybaczył.

Jak to zrobić?

Wydziedziczenie to temat, w którego tle zwykle występuje trudny rodzinny konflikt. W kancelarii adwokackiej można znaleźć pomoc w poradzeniu sobie z jego prawnymi aspektami. Wydziedziczenie może nastąpić rzecz jasna jedynie w testamencie, a jego powód powinien być jasno określony w jego treści.

Za bezskuteczne określa się wydziedziczenie, jeśli spadkodawca nie wskazał wyraźnie jego przyczyn.

Prawo do zachowku mogą zachować osoby, którym spadkodawca wybaczył przewinienia czy bezprawne zachowanie. Wybaczenie może być okazane ustnie, pisemnie, poprzez odwołanie testamentu, choć w tym ostatnim wypadku trudno ustalić, czy odwołanie nastąpiło z powodu wybaczenia, czy z innego. Jednak w efekcie cały testament – zarówno powołanie do spadku, wszelkie zapisy, jak i wydziedziczenie uznaje się za niebyłe.

Warto też dodać, że nie ma możliwości wydziedziczenia częściowo, czyli pozbawienia osoby uprawnionej części zachowku. Podobnie jak nie można wydziedziczyć najbliższych członków rodziny pod warunkiem. We wspomnianym wyżej przykładzie niedopuszczalne byłoby zastrzeżenie przez męża w testamencie, że wydziedzicza żonę, o ile ta nie zaprzestanie zdrad i nie zerwie wszelkich pozamałżeńskich relacji.

Skutek wydziedziczenia

Wydziedziczona osoba jest traktowana przez sąd tak, jakby nie dożyła otwarcia spadku, więc nie może w ogóle uczestniczyć w podziale majątku spadkowego i zgodnie z wolą testatora spadkobiercy nie mają obowiązku zapłaty na rzecz wydziedziczonego zachowku. Niemniej osoba, która została wydziedziczona może wytoczyć sprawę sądową o zachowek, a w jej toku dowodzić, że nie istniały powody do wydziedziczenia, albo że spadkodawca wybaczył.