Kto ma prawo do opieki nad dzieckiem po śmierci rodziców?

Niekiedy nagła choroba czy tragiczne zdarzenie powodują, że dzieci pozostają bez opiekunów – jak wygląda sytuacja prawna małoletnich?

Z prawnego punktu widzenia jest nieco podobna do tej, gdy to sąd pozbawia żyjących rodziców władzy rodzicielskiej. Różnica polega na tym, że w gdy decyzję taką podejmuje sąd, dziecko natychmiast powierzane jest czyjeś opiece – najczęściej rodziny zastępczej. Gdy jednak decyduje los, powstaje sytuacja, w której małoletni pozbawiony jest prawnego opiekuna i zachodzi potrzeba, by jak najszybciej taką opiekę dla dziecka ustanowić.

Odbywa się to również przed sądem, zwykle w trybie interwencyjnym, tzn. że postanowienie o umieszczeniu dziecka w pieczy zastępczej wydawane jest bez długotrwałej procedury, bez przeprowadzania rozprawy, przesłuchiwania świadków czy zainteresowanych; często decyzja sędziego zapada z dnia na dzień. Pośpiech jest w tym wypadku wskazany, dziecko musi mieć prawnego opiekuna.

Kto może zostać opiekunem prawnym dziecka?

W sytuacji nagłej dziecko zostanie najprawdopodobniej skierowane pod opiekę rodziny zastępczej. Tę funkcję mogą pełnić osoby niespokrewnione (także zupełnie nieznane dziecku), jak również członkowie jego najbliższej rodziny: dziadkowie, wujek, ciotka czy dorosłe rodzeństwo. Adwokat może udzielić porady, jak doprowadzić do ustanowienia rodziną zastępczą osób najbliższych dla małoletniego i w jaki sposób przekonać sąd, że jest to dla dziecka najlepsze rozwiązanie.

Przepisy wskazują jedynie, kto nie może pełnić takiej roli. Zgodnie z brzmieniem przepisów, do przesłanek negatywnych należą:

• brak pełnej zdolności do czynności prawnych lub praw publicznych,
• pozbawienie albo ograniczenie władzy rodzicielskiej,
• niewypełnianie własnego obowiązku alimentacyjnego,
• umieszczenie w bazie danych Rejestru Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym,
• prawdopodobieństwo nienależytego wywiązania się z obowiązków opiekuna.