Na czym polega stwierdzenie nabycia spadku?

Spadek nabywa się z chwilą śmierci spadkodawcy, ale najczęściej nie jest to wystarczające, by nabyty majątek objąć w posiadania – faktycznie przejąć go i nim zarządzać. Konieczne jest stwierdzenie nabycia spadku zgodnie z obowiązującymi przepisami. Czy sądowe stwierdzenie nabycia spadku w każdym przypadku jest koniecznością? Czy jest to “czysta formalność”, czy też należy przygotować się na pewne komplikacje? Kogo może to dotyczyć? Odpowiedzi na te i kilka innych pytań znajdziesz, czytając dalszą część wpisu.

Czym właściwie jest stwierdzenie nabycia spadku?

Stwierdzenie nabycia spadku to postanowienie sądu, a jednocześnie urzędowe potwierdzenie, że wskazana w nim osoba lub osoby mają prawdo do majątku po zmarłym. W stwierdzeniu nabycia spadku oznacza się dane osoby zmarłej, spadkodawców, pokrewieństwo ze zmarłą osobą oraz udział każdego ze spadkobiercy w spadku (czyli wskazuje się, ile komu przypada w wartościach ułamkowych). Dopiero dokument wydany po przeprowadzeniu sądowej procedury w przedmiocie stwierdzenia nabycia spadku stanowi potwierdzenie faktu dziedziczenia.

Po co jest potrzebne stwierdzenie nabycia spadku?

Wielu klientów naszej kancelarii prawnej zastanawia się, po co właściwie potrzebne jest stwierdzenie nabycia spadku, skoro nie ma przepisów, które jednoznacznie wskazywałyby, iż obowiązkowe jest uzyskanie takiego postanowienia sądu. Spadek jest dziedziczony na mocy prawa, a więc wydane przez sąd postanowienie nie jest w tym przypadku decydujące. To właśnie często sprawia, że wiele osób, które uzyskują spadek, władają nim jako spadkobiercy, bez stwierdzenia nabycia spadku. Teoretycznie jest to możliwe. Jednak nie każdy taki spadkobierca zdaje sobie sprawę z tego, że mogą go czekać w przyszłości różnorodne komplikacje. Jakie?

Otóż stwierdzenie nabycia spadku w formie dokumentu bardzo często należy wykazać wobec innych osób czy instytucji, np.:

• w banku, gdy chcemy wypłacić środki finansowe gromadzone przez spadkodawcę,
• przed notariuszem lub kupującym, gdy zamierzamy sprzedać nieruchomość należącą do spadkodawcy,
• w urzędzie komunikacji, chcąc zarejestrować samochód wchodzący w skład spadku,
• przed dłużnikiem spadkodawcy, gdy istnieje konieczność odbioru wierzytelności, która również wchodzi w skład spadku,
• a także przed innymi instytucjami czy osobami, np. spółdzielnią mieszkaniową, sądem, właściwą gminą, otwartym funduszem emerytalnym itd.

Są także sytuacje, gdy potwierdzenie dziedziczenia leży w interesie innych osób niż samego spadkobiercy. Jeśli w skład spadku wchodzą długi, wierzyciel spadkodawcy będzie musiał ustalić, kto dziedziczy po zmarłym dłużniku, by oznaczone w ten sposób osoby móc pociągnąć do odpowiedzialności za niespłacone zobowiązania.

Oprócz tego takie postanowienie wskazuje zakres uprawnień spadkobiercy, a także zakres jego odpowiedzialności. Jak wspomniano wyżej w stwierdzeniu nabycia spadku oznacza się udział przypadający każdemu ze spadkobierców oraz to, czy dziedziczenie następuje wprost. Tzw. „proste przyjęcie spadku” oznacza, że spadkobierca odpowiada za odziedziczone długi w pełnej ich wysokości. W przeciwieństwie do dziedziczenia z dobrodziejstwem inwentarza (które obecnie jest już zasadą), oznaczającego ograniczenie odpowiedzialności za odziedziczone długi do dodatniej wartości odziedziczonego majątku.

Jak uzyskać stwierdzenie nabycia spadku?

Aby uzyskać stwierdzenie nabycia spadku, należy rozpocząć procedurę przed sądem — z zasady rejonowym, w którego obrębie spadkodawca miał ostatnie miejsca zwykłego pobytu (od tej reguły jest jednak kilka wyjątków, np. gdy nie da się ustalić miejsca pobytu spadkodawcy w Polsce). Procedura wdrażana jest po złożeniu wniosku o stwierdzenie nabycia spadku.

Następnie odbywa się rozprawa, na którą wzywany jest wnioskodawca oraz osoby, które zaliczane są do grona spadkobierców. Udział w sprawie mogą wziąć wszystkie osoby wskazane jako spadkobiercy. W wypadku gdy zmarły pozostawił po sobie testament i do spadku powołał kogoś spoza kręgu najbliższych – uczestnikami postępowania są również osoby, które dziedziczyłyby, gdyby testamentu nie sporządzono (tj. spadkobiercy ustawowi).

Procedura nie wygląda na skomplikowaną, jednak może trwać zaskakująco długo, gdy krąg spadkobierców okazuje się być szeroki, ich miejsca pobytu nieznane, albo gdy ktokolwiek kwestionuje prawa do spadku innego uczestnika, np. podnosi nieważność testamentu, albo niegodność dziedziczenia.

Akt poświadczenia dziedziczenia

Możesz uzyskać dokument w swoim znaczeniu i mocy prawnej równy sądowemu stwierdzeniu nabycia spadku u notariusza. Jest to akt poświadczenia dziedziczenia, który nie wymaga szczególnie skomplikowanej procedury i możliwy jest do uzyskania w znacznie krótszym czasie, jednak po dopełnieniu pewnych formalności, o których poinformuje cię notariusz.

Jeśli uzyskałeś postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku, albo notarialny akt poświadczenia dziedziczenia, pamiętaj, że musisz szybko dopełnić niezbędnych formalności podatkowych.